Dron a prawa autorskie

Do powstania dzisiejszego wpisu zainspirował mnie klient, którego prawa autorskie do fotografii wykonanych za pomocą drona bezprawnie naruszono. Zdałam sobie wówczas sprawę, jak niewiele z tą tematyką miałam dotychczas do czynienia. Dziś ta wiedza zostanie uzupełniona i to przez eksperta w tej dziedzinie – adwokata Kamila Wasilewskiego, autora bloga Latam dronem. Zapraszam do przeczytania naszej rozmowy.

Do czego służy dron i jakie są jego rodzaje?

Na początku wyjaśnienia wymaga sama definicja drona, która pomoże zrozumieć nam cele, do których dron ma zastosowanie. Dron (inaczej bezzałogowy statek powietrzny – BSP) jest zdalnie sterowaną platformą latającą za pomocą bezprzewodowego kontrolera lotu lub komputera. Drony określa się również mianem wielowirnikowców. Skąd ta nazwa? Wynika to z tego, że drony można podzielić ze względu na ich zastosowanie oraz ilość użytych wirników. Wyróżniamy m.in.:

quadrocoptery – najpopularniejszy rodzaj dronów, wyposażonych w 4 śmigła. Może być wykorzystany jako zabawka czy też w celach komercyjnych,

hexacoptery – są to już maszyny profesjonalne, mające 6 śmigieł. Bardzo często wykorzystuje się je do nagrywania filmów ze względu na możliwość udźwigu cięższego sprzętu.

octocoptery – jak sama nazwa wskazuje są wyposażone w 8 wirników.

Przede wszystkim drony kojarzą się nam z ich wykorzystaniem przez wojsko do celów militarnych. Jednakże zaczynamy zauważać coraz większe zastosowanie dronów do celów prywatnych oraz komercyjnych. Bezzałogowe statki powietrzne stosuje się przede wszystkim w badaniach naukowych. W biznesie niektóre firmy zamierzają uczynić z dronów środek transportu np. do dostarczania paczek czy pizzy. Drony znajdują również zastosowanie w branży telewizyjnej oraz reklamowej. Ostatnio Straż Miejska w Katowicach, w ramach walki ze smogiem, za pomocą drona sprawdzała czym ludzie palą w piecach. Posypały się wtedy pierwsze mandaty. Zatem zastosowanie dronów jest bardzo szerokie.

Czy zdjęcia i filmy wykonane za pomocą drona to utwory podlegające ochronie prawnoautorskiej?

Oczywiście, takie zdjęcie lub film to utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Nie ma znaczenia dla oceny prawnej czy zdjęcia lub film wykonane zostały za pomocą aparatu fotograficznego czy drona. Różnica jest tylko w urządzeniu, za pomocą którego je zrobiono.

Czy operator drona może ponosić odpowiedzialność za naruszenie praw autorskich i osobistych?

Tak. Jak wspomniałem wcześniej, dron podobnie jak aparat służy do robienia zdjęć lub filmów, zatem jego operator tak samo jak fotograf może ponosić odpowiedzialność za naruszenie praw autorskich i osobistych. Operator drona musi liczyć się z tym, że w przypadku naruszenia praw autorskich zobowiązany będzie, w zależności od rodzaju roszczeń, m.in. do zaniechania naruszania prawa, usunięcia skutków naruszenia czy zapłaty odszkodowania.

Jakie uprawnienia należy posiadać, aby latać dronami?

Od września 2016 r. obowiązuje nowe prawo dronowe, które nakłada inne obowiązki dla amatorów latania dronem a inne dla profesjonalistów. Zacznijmy od pierwszej grupy, czyli tych którzy używają drona dla własnej przyjemności lub robią zdjęcia i nagrywają filmy na własny użytek. W takim przypadku, jeżeli dron nie przekracza masy 0.6 kg, nie trzeba posiadać żadnej licencji, ale latać dronem można poza miastem oraz nie wolno latać nad ulicami, ludźmi i samochodami. Kiedy natomiast dron waży powyżej 0,6 kg lot dronem można wykonywać w odległości nie mniejszej niż 100 metrów od zabudowanych miejscowości, miast, osiedli lub zgromadzeń osób na wolnym powietrzu oraz 30 metrów od pojedynczych osób, pojazdów, obiektów budowlanych. W takim wypadku dron powinien być w zasięgu wzroku operatora.

Natomiast w przypadku osób, które chcą zarobkowo wykorzystać drona, istnieje kilka obowiązków, jakie należy spełnić. Jednym z nich jest posiadanie 18 lat oraz uzyskanie orzeczenia lekarskiego. Następnie trzeba odbyć specjalistyczne szkolenie i zdać egzamin państwowy, który kończy się uzyskaniem tzw. świadectwa kwalifikacji UAVO. W ramach świadectwa UAVO można uzyskać uprawnienia do latania dronem w zasięgu wzroku (VLOS – Visual Line of Sight) oraz poza zasięgiem wzroku (BVLOS – Beyond Visual Line of Sight). Operator drona powinien mieć również wykupioną polisę OC.

Czy operator drona powinien posiadać odpowiednie zezwolenia na wykonywanie fotografii i nagrywanie filmów? Jeśli tak, to jakie? 

Użyję tutaj mojego ulubionego prawniczego zwrotu: „to zależy”. Są bowiem strefy, w których nie można latać, są strefy, gdzie można latać pod pewnymi warunkami i są takie, gdzie można latać swobodnie. Tytułem przykładu, jeżeli chcemy latać w strefie ruchu lotniskowego to musimy mieć zgodę zarządzającego strefą oraz spełnić warunki przez niego określone. Jeśli nasz lot ma się odbyć w strefie zakazanej (P – Prohibited) to musimy mieć zgodę zarządzającego obiektem objętym daną strefą. Jest również kategoria miejsc i obiektów, nad którymi ruch dronem jest zakazany np. porty morskie, lotnicze, obiekty wojskowe czy parki narodowe. Lot dronem nad nimi jest możliwy wyłącznie za zgodą zarządzającego i na określonych przez niego warunkach, a może być to np. zakaz fotografowania określonych obiektów, miejsc czy ludzi.

Czy brak odpowiedniego zezwolenia uniemożliwia dochodzenie roszczeń z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych operatora drona?

Bardzo ciekawe pytanie. Przyznam szczerze, że nie spotkałem się jeszcze z podobną sprawą. Moim zdaniem wszystko zależy od okoliczności, w jakich dojdzie do naruszenia autorskich prawa majątkowych operatora drona. Załóżmy, że operator drona zrobił określone zdjęcie w miejscu, w którym nie miał zgody na lot dronem. Zdjęcie to zostało umieszczone na blogu operatora drona. Zdjęcie to było na tyle ciekawe, że bez zgody operatora zostało skopiowane i umieszczone w jakimś czasopiśmie. W takim przypadku operator drona może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia jego autorskich prawa majątkowych przez wydawcę czasopisma. Nie ma tutaj znaczenia czy miał zezwolenie na wykonanie lotu. Oczywiście złamał on przepisy prawa lotniczego, ale w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest twórcą tego zdjęcia, a samo zdjęcie jest utworem podlegającym ochronie. Na tym przykładzie widać ile problemów prawnych wiąże się z używaniem dronów.

• adwokat Kamil Wasilewski, autor bloga Latam dronem.

Mam nadzieję, że ta rozmowa przybliżyła Ci nieco kwestię fotografii wykonywanych za pomocą drona. Jeśli jednak nadal masz wątpliwości dotyczące tej problematyki, pytaj śmiało poprzez formularz kontaktowy lub w komentarzu pod wpisem.